Mullavem xikxonn ani Avoi Bhas

Polloilam tem Boroilam – (52)

Mullavem xikxonn ani Avoi Bhas

Xikxonnik zannkar sangtat tea pormannem, mullavem xikxon (primary education) zor bhurgeank tanche avoi-bhaxentlean dilem zalear burgeank bore toren somzota ani bhurgeachem ginean odik bore toren fulta ani follta. Hea sangnneant zaitem xanneponn asa ani tech khatir akh’khea sonvsarant avoi-bhaxent mullavem xikxonn divpachi yeuzonn nettan cholta. Punn hich yeuzonn Gõychea mullavea xallamni fuddem vochona. Sonvsarantle vhodd-vhodd xikxonn zannkaramni mandun ghetlam tem avoi-bhaxent mullavem xikxonn divpachi yeuzonn Gõyant kiteak nettan fuddem vochona?

Videxi desamni
United Kingdom (UK) hea desantlem xikxonn kosak lavum-ia. Hea desant mullavem xikxonn Inglez bhaxen zata. Itlench nhoi, tor 'Middle School', 'High School', 'College' ani 'University' hea sogll-eam xikxonnik sonvsthamni Inglez bhaxen-tleanuch xikxonn zata. Japan desacher nodor marum-ia. Japaniz bhaxent mulla-vem xikxonn zatach, punn teach borabor tea desant unchantlem unch xikxonn porian Japaniz bhaxenuch zata. Sonvsarantlo vhodd podvedar des United States of America (USA) hea desantlea xikxonnacher niyall korum-ia. Hea desant-ui mullavem tem unchlem xikxonn porian Inglez bhaxenuch zata. Frans des aple porjek sogllem xikxonn Francez bhaxen dita zalear Purtugal des Purtugez bhaxen dita. Punn Gõyant mat toxem ghoddona. Gõyant 1991 vorsa thavn, sumar 135 iskolam, tantuntlim 95 tok'ke iskolam Archdiocesan Board of Education (ABE) hanchim asat, Konknni bhaxen mullavem xikxonn ditat. Punn Chovto vorg (class) pas zatoch Panchvea vorgak thavn bhurgeank sogllem xikxonn Inglez bhaxentlean xikchem poddta. Ekach khinnant modur monachea bhurgeank kallokant xevttilolea porim zata. Konknnintlem xikxonn okosmat Inglez bhaxen kortoch bhurgeak sompeponn divche suvater ami tacho tornno bezo goroz nastana ddobav (pressure) ghalun cheptat. Hi bhurgeancher ami krur (cruel) onit adartanv. He porim bhurgeam sovem videxi desamni onit ghoddona, kiteak tim suru to xevott porian ekech bhaxent xiktat.

Gõychea xallamni
Gõyant thoddeach iskolamni Konknnint mullavem xikxonn ditat, punn tech borabor Gõyant anik hozaramni mullavim iskolam asat ani tea sogllea iskolamni fokot Moratti bhaxen mullavem xikxonn xikoita. Mullavem xikxonn maim-bhaxentlean vo avoi-bhaxentlean zavnk zai heach motacho hanv-uim asam. Punn sogllea Gõykaranchi avoi-bhas vo maim-bhas Konknni zavn asa. Zalear sogllea mullavea iskolamni Konknni bhaxen mullavem xikxonn zaunk naka aslem? Konknnint mullavem xikxonn fokot ABE-cheach iskolamni kiteak? Tacho fuddarak porinnam’ kitem zatolo hacher konnem punn kholayen obheas kela? Na! Ami konnachea tori svarthi vicharanchea zallak farovleat ani haka lagon ami amcheach payancher kuradd martanv tem amchea dolleank disona mhunn sangpak mhaka dukh bhogta. Videxi desamni don avoi-bhaso asonant, ekuch asta. Gõyant-ui Konknni hi ekuch avoi-bhas asa. Punn mullavem xikxonn mat Moratti bhaxent. Konknni bhaxentlem mullavem xikxonn fokot Kristi iskolamni, Hindu iskolamni nhoi.

Pott bhorpachi bhas
Videxi desamni avoi-bhas fokot bhavnik bhas nhoi. Avoi-bhas pott bhorpachi bhas zavn asa, nokreo mellpachi bhas zavn asa. Thoddkean avoi-bhas nagrikacho fuddar porzollit korpachi bhas zavn asa. Gõyant Konknni bhas Gõykarancho fuddar porzollit korpachi bhas? Na! Toxem zalear ekanek Gõykar Konknnich bhaxentlean xiktolo aslo. Punn toxem ghoddona ani fuddarak-ui ghoddchem na, kiteak Gõyant avoi-bhas Konkni Rajbhas-ui zavn asa - ti xikonastana porian konnem-i sogllem xikxonn korum ieta ani zai -zai tosleo nokreo-i mellovn gheum ieta. Aiz sorkari khateamni nodor marlear Konknni bhas xikloleank nokreo mellonk nant, punn Moratti bhas xikleat tankam nokreo favo zaloleo asat hem sid'dh zata. Hachem karonn amchea bhurgean-cher thaplea ti Konknni bhas amchi bhas nhoi, ti amchi maim-bhas nhoi. Ami ani amchim bhurgim te bolient uloun vhodd zainanv, nhoi mhunn bhurgeanche avoi-bapui Konknni bhas bhurgim xiktat te lipint boroina nhoi mhunn vachinant. Je lipint amche bhurge bhas xiktat ti lipi amchi nhoi, ani amchea bhurgeank xikounk ji boli (dialect) vapurtat ti boli amchi nhoi. Mhonntoch, amchea bhurgeank te lipint ani te bolient porzollunk kednach ghoddchemna ani hea xikxonnantlean amchea bhurgeancho fuddar porzollit kednach zavchona. Amchea xikxonnik fuddareamni hacher tabortob vichar korpachi goroz asa.

Inglezichem varem
Avoi-bapui aplea bhurgeank mullavem xikxonn xikpak Inglez iskolamni dhaddtat mhunn zaite zann xinn kortat. Avoi-bapui bhurgeank amchim iskolam soddun Inglez iskolamni kiteak dhaddta tacher obheas kela? Na! Amchea xikxonnik fuddareamni hacher obheas korchoch poddtolo, na tor oso ek vell ietolo jednam amchea iskolachea vorgamni bhurgim aschimnant, fokot vontteoch astoleo. Survatek thavn Konknnichem xikxonn Romi lipint dilolem zalear aiz hi poristhiti yeunchi nasli. Punn atam anik upai na, kiteak ami chalu asa tich pod'dot fuddem vheli zalear xikxonnik mollar ABE-chea xallank mar bostolo, ABE-chea iskolamni bhurge unne zait vetole ani xevottak amchea iskolank vhodd luskonn zatolem. Tea khatir hanv sodanch mhonnot ailam, hi yeuzonn Gõyantlem Kristi xikxonn nas korpachi ek 'conspiracy' zavn asa. Torui vell asa. Chuk kelea zalear ti sudravpak zai. Choddan chodd avoi-bapayanchem mot aiz oxem asa. Mullavem xikxonn Inglez bhaxenuch aschem, kiteak unchlem xikxonn Inglezintuch zata ani Inglez bhas aichea kallar nokreo mellpachi, pott bhorpachi ani fuddar porzollit korpachi bhas zavn asa. Amchea bhurgeam bhitor amche avoi-bhaxecho mog ani Gõyche osmitayechem gorv roch'che khatir Konknnicho ek vixoi xokticho vixoi ascho. Oxem kelearuch amchim bhurgim amchea xallamni urtolim.

Tomazinho Cardozo